|
Müzik video, şarkı ve görüntüyü o şarkının temasını vurgulayan artistik bir anlatımla birleştirerek pazarlama ve promosyon amacıyla üretilen bir kısa filmdir. Müzik videoların tarihi 1920’li yılların müzikal kısa filmlerine kadar gider. 1980’li yıllarda ise özelikle ‘MTV-Musical Television Video’ kanalının etkisi ile yaygın hale gelmiştir. Günümüzde müzik endüstrisinin yeni çıkan şarkıların video kliplerini YouTube, Vimeo gibi internet sitelerinde izletmek ve dinletmek en yaygın ve popüler pazarlama kampanyalarından biri haline gelmiştir.
Müzik videoları çağdaş video yapım tekniklerinin tümünü kullanır; hikaye anlatımı, aksiyon, animasyon, belgesel, abstrakt (soyut) anlatım, sembolizm vs gibi. Bazıları şarkının sözlerinden görüntüler üretirken, bazıları temasal hikayeler üretir. Ürün yerleştirme reklam tarzının açık bir şekilde yer aldığı yapımlardır. Cinsiyet, seks, çıplaklık, ölüm, doğum, şeytan, kötülük, vs gibi dünyaya ve insanlara ait popüler olguları bol bol kullanırlar. Global müzik şirketlerinin ürünü olan her müzik video Internet, televizyon, her türlü görsel-işitsel araç yardımı ile dünya çapında izleyici-dinleyici kitlesine ulaştığı için değişik kültürleri, yaşam tarzlarını, inançları, arkaik tipleri, efsaneleri, batıl inançları vs anlatımına taşıyarak uluslararası bir kimlikle ilgi ve etki uyandırmaya çalışır.
1930’lu ve 1950’li yılların Hollywood müzikallerinin etkisi günümüz video kliplerine kadar taşınmıştır. Örneğin; Madonna’nın 1985 yapımı “Material Girl” video’su “Gentlement Prefer Blondes – Erkekler Sarışınları Sever” filminin “Diamonds Are A Girl’s best Friend- Elmaslar Bir Kızın En İyi Arkadaşıdır” isimli popüler şarkısından birebire esinlenmiştir. Michael Jackson’un bir çok video’sunun ilham kaynağı “West Side Story-Batı Yakasının Hikayesi” filminin dans ile sergilenen kavga sahneleridir.
1950’lerin sonuna doğru Fransa’da görsel bir Jukebox olan ‘Scopitone’ un keşfinin ardından Serge Gainsbourg, Françoise Hardy, Jacques Brel, ve Jacques Dutronc gibi önemli sanatçılar şarkılarına eşlik edecek video’lar hazırladılar. 1964 yılında ‘The Beatles’ grubu Richard Lester’in yönettiği “A Hardard Day's Night” isimli ilk uzun metraj filmini çekti. Siyah - beyaz çekilen film, müzik notaları altında geçen diyaloglar ve komedi unsurları ile sunulan bir belgesel tarzındaydı. Filmin şablonlar şeklinde tasarlanan müzik sahneleri ardından gelen sayısız video klip’e model teşkil etmiştir. ‘The Beatles’ın 1965 yılında çektiği daha şatafatlı “Help” isimli uzun metrajı Londra’da ve İngiltere dışı bir çok lokasyonda renkli çekildi. Filmin siyah-beyaz çekilen jenerik şarkısının sahneleri - sahneler arası ritmik geçişler, birbiri ardı sıra gelen uzak ve yakın plan çekimler, alışılmışın dışı kamera açıları, netlik derinliği kullanımı vs gibi - performans sunumlu modern video klip’lerin en belirgin öncülüdür. ‘Beatles’ grubu 1965 yılında itibaren, başta Amerika olmak üzere, diğer ülkelerde şarkılarının promosyonunu insan faktörünü karıştırmadan video klipler ile yapmaya başlamıştır.
Beatles grubunun ardında ‘Pink Floyd’ topluluğu da şarkılarının promosyonu için video klipleri tercih etti; "San Francisco: Film", yönetmen Anthony Stern, "Scarecrow", "Arnold Layne" ve "Interstellar Overdrive", yönetmen Peter Whitehead. Peter Whitehead, 1966-1968 yılları arasında ‘The Rolling Stones’ tplopluluğu için de öncü klipler çekmiş bir yönetmendir.
1966 yılında Nancy Sinatra popüler şarkısı “These Boots Are Made for Walkin' için klip çekerken, Haziran 1968’de, Elvis Presley de yeni albümünün promosyonu için “If I Can Dream” ve “Trouble/Guitar Man” parçalarına video klipler hazırlamıştır. 1972 yılında ise video klip ile promosyona ağırlık veren bir diğer şarkıcı da David Bowie olmuştur. Bowie dört single’ında ünlü pop fotoğrafçısı Mick Rock ile çalışmayı tercih etmiştir; "John, I'm Only Dancing" (Mayıs 1972), "The Jean Genie" (Kasım 1972), "Space Oddity" (Aralık 1972) ve "Life on Mars?" (1973). "John, I'm Only Dancing" video klip’i sadece US$200’lık bir bütçe ile Bowie' nin Rainbow Tiyatrosu 19 Ağustos 1972 konserinin bir provası esnasında çekilmiştir.
Avustralya televizyonlarındaki 1974 yılında yayına başlayan ‘Countdown’ ve ‘Sounds’ gibi müzik programları tüm Asya kıtasında video kliplerin yaygın olarak gösterime girmesini sağlamıştır.
1981 yılında MTV kanalının Amerika’da 24 saat kesintisiz müzik yayınlamaya başlamasıyla video kliplere çok geniş bir pazar sunulmuş oldu.
Seksenli yıllarda video kayıt, kurgu ve özellikle efekt teknolojisinde gerçekleştirilen gelişmeler video klipleri müzik endüstrisinin en etkin ve yaygın pazarlama ve promosyon aracı haline getirdi. Dijital efekt teknolojisi uygulamalarının getirdiği olanaklardan yaralanmak isteyen yönetmenler zor ve pahalı olan geleneksel film üstüne kayıt yönteminde hızla uzaklaşarak elektronik kayıt yöntemine geçmeye başladılar ve bu da video klip pazarını olağanüstü geliştirdi. 1983 yılının önemli olayı Michael Jackson' un şarkısı "Thriller" için yönetmen John Landis tarafından çekilen 13 dakikalık video klip’dir. O güne kadarki en yüksek bütçe ($800,000) ile çekilen video’da ilk kez, MTV kanalının bir rock kanalı olduğunu bahane ederek o ana kadar yer vermediği, Afro-Amerikan müzisyenler yer almıştır.
1983 yılında Amerikada ‘Country Music Chanel (CMT) – Folk Müzik Kanalı’ yayına girdi. Kanada da ‘MuchMusic’ yayına girerken, 1984 yılında MTV kanalı ‘MTV Music Awards - MTV müzik Ödülleri’ni vermeye başladı. 1985 yılında MTV VH1 (Video Hits One – Video Hit’ler) kanalını yayına sundu. 1987 yılında ‘MTV Avrupa’, 1991 yılında ise ‘MTV Asya’ yayına başladı.
1985 yılında ‘Dire Straits’ şarkısı "Money for Nothing" in videosunda ilk kez bilgisayar animasyonu kullandı. Ardından 1986 yılında Peter Gabriel'in şarkısı "Sledgehammer" in videosu tümüyle dijital efektler ve bilgisayar animasyonu kullanarak uluslararası bir hit haline dönüşerek o yılın MTV müzik ödülünü kazandı.
1988 yılında yine MTV kanalı ‘Yo! MTV Raps’ programı ile Hip Hop müzik videoları da yayınlamaya başladı. 1992-2004 arası klip yönetmenlerinin yılı olmuştur. MTV kanalının kliplerde artist ve şarkı jenerik isimlerinin yanı sıra yönetmen isimlerini de jeneriğe eklemeye başlaması ile klip çalışmaları artık bir ‘auter’ ürününe dönüşmüş ve Chris Cunningham, Michel Gondry, Spike Jonze, Floria Sigismondi, Stéphane Sednaoui, Mark Romanek ve Hype Williams gibi isimler ün kazanmıştır. Bu isimlerden bazılarını da daha sonra uzun metraj filmlerde yönetmen koltuğunda görürüz. 1995 yılında yönetmen Mark Romanek’ın yönettiği iki video klip harcanan paranın büyüklüğü ile öne çıkar; $7 milyon bütçeli Michael ve Janet Jackson'un "Scream", Madonna'nın $5 milyon bütçeli "Bedtime Story" video klip’leri.
2005 yılında YouTube web sitesi video klipler göstermeye başladı. YouTube’a benzer şekilde çalışan Google Videos, Yahoo! Video, Facebook ve Myspace gibi web sitelerinin de devreye girmesi ile video gösterim çok daha kolay ve hızlı hale geldi.
2009 yılında “ Thirty Seconds to Mars” ın müzik videosu "Kings and Queens" YouTube’e yüklendi ve aynı günde yüz milyon kez izlendi. Aynı klip MySpace web sitesinde de kırk milyondan fazla kez izlenme yakalamıştı. "Kings and Queens" iTunes Store’da haftanın video’su seçilmiş ve o tarihe kadar en fazla indirilen video olma özelliğini yakalamıştı.
Müzik ürünlerinin Internet üzerinden yaygın bir şekilde gösterimi ve şarkıların kolaylıkla indirilebilmesi telif hakkı sorununu yaratmıştır. Müzik videolarının bir benzer özelliği de sansür sorunudur; uluslararası ağları kullanarak global anlamda izleyici-seyirci kitlesine ulaşmayı başaran yapımlar olduklarından sıklıkla sansüre uğramayı da başarırlar. Değişik ülkelerde değişik sebeplerden sansürlendikleri veya yasaklandıkları neredeyse olağan bir durumdur.
MTV’nin ilk yasakladığı video klip ‘Queen’ grubunun 1982 hit şarkısı "Body Language" dir. Homoerotik vurgular taşıdığı ve çıplak terli bedenlere televizyon izleyicisine uygun olmayacak şekilde yer verdiği için yasaklanmıştır. İngiliz yayın kuruluşu BBC de yarı çıplak kadınları çamurda güreştirerek cinsel fetişler kullandığı gerekçesiyle ‘Duran Duran’ grubunun “Girls on Film” videosunu da yayınlamamıştır. 1991 yılında Michael Jackson’un “Black or White” video’sunun dans sahnesi Jackson uygunsuz bir şekilde bedenine dokunduğu için kesilmiş, Jackson' un en tartışmalı video’su "They Don't Care About Us" ise anti-semitik mesajlar taşıdığı için MTV, VH1 ve BBC kanallarında yasaklanmıştır.
Sansür ile başı en fazla derde giren sanatçılardan biri de Madonna’dır. Sanatçının seksüalite üzerinden pazarlama yapma uğraşı “Lucky Star” videosu ile başlar ve “Like a Virgin” klibine doğru dozu artarak devam eder. Genç yaş hamileliğini eleştirdiği "Papa Don't Preach" ve "Like a Prayer" videoları taşıdığı dini eleştiri, seksüel ve ırkçı bakış açısı gerekçesi ile ağır eleştirilere uğramıştır. "Justify My Love” şarkısına çekilen klip’in sadomazoşizm, homoseksüellik, grup seks propagandası yaptığı gerekçesi ile MTV’de yasaklanması da medyada büyük bir tartışma yaratmıştır.
2000 yılında Robbie Williams’ın "Rock DJ" video’su sanatçı soyunduktan sonra kendi derisini yüzüp, organlarını parçalayarak kanlı bir iskelet haline dönüştüğü için İngiltere televizyonlarında gündüz gösterimi yasaklanmış, ancak gece 22:00’den sonra gösterime girebilmiştir.
2005 yılında Mısır hükümeti Müslüman yaşam tarzına uymadığı için yirmiden fazla video’nun ülkede gösterimini yasaklamıştır. 2010 yılında Lady Gaga’nın “Love Game” video’su bazı Avustralya televizyonlarında yasaklanmış, “Alejandro” ise sanatçıyı lateksten yapılma kırmız renkli bir rahibe elbisesi içinde gösterdiği için katolikler tarafından aforoz edilmiştir.
Rihanna’nın “S&M” video’su şarkıcı bağlı bir adamı kırbaçlarken ve ardından bir lezbiyen öpücüğü alırken gösteren sahnelerden dolayı 11 ülkede yasaklanmış ve YouTube’de “18 yaşın altı izleyemez” uyarısı ile gösterilmiştir. 2014 yılında Katy Perry’nin “Dark Horse” video’su Müslüman ülkelerde infial yaratmıştır.
Not: Ülkemizde ‘Music Video’ kelimesini karşılığı ‘Video Klip’ olarak yerleşmiş durumda. ‘Clip-Klip’ kesme anlamında olan bir kelime olup video klip her türlü video görüntü için kullanılabilir; yani spesifik olarak müziğe bağlı değildir. Fakat yukarıdaki yazıda ‘Müzik Video’ ve ‘Video Klip’ tanımlarının her ikisi de, aynı anlamı taşıyarak kullanılmıştır.
|
